Τριώδιο. Παραβολή τελώνη και φαρισαίου (Λουκ. ιη’ 10-14)
Τριώδιο
Παραβολή τελώνη και φαρισαίου (Λουκ. ιη’ 10-14)
Το κείμενο του αγίου ευαγγελίου
10 ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. 11 ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο• ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης• 12 νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. 13 καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων• ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. 14 λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος• ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.
Τριώδιο λοιπόν. Πότε κύλησε ο καιρός και έφυγε;! Καί τί καταλάβαμε;
Τις εχουμε ακούσει τόσες φορές τις άγιες ευαγγελικές περικοπές, είτε είναι γεγονότα είτε είναι παραβολές, που δεν χρειάζεται να τις επαναλάβουμε. Το θέμα είναι τί καταλαβαίνουμε. Αν δηλαδή σταματάει ο νους ή η καρδιά μας σε κάποιο σημείο, γιά να το μελετήσουμε αυτό το σημείο, να το σκεφτούμε και να το ξανασκεφτούμε, γιά να κερδίσουμε κάτι. Να θρέψουμε λίγο τον εσωτερικό μας κόσμο.
Παραβολή, λοιπόν, θα ακούσουμε αύριο, κατά την Θεία Λειτουργία. Ακούσαμε τον τελώνη –αληθινό επεισόδιο – ακούσαμε γιά την Χαναναία –και αυτό αληθινό γεγονός. Ετοιμαστήκαμε κάπως. Και τώρα αρχίζουν οι παραβολικές αναφορές σε παρόμοια γεγονότα.
Άραγε, τον εαυτό μας πού τον βάζουμε; Βλέπουμε ότι ο Κύριος βάζει μόνον δύο κατηγορίες, τον τελώνη από τήν μία μεριά και τον φαρισαῖο σε μία άλλη μεριά. Εμείς με ποιόν είμαστε; Εμείς τί είμαστε;
Δεν υπάρχει άλλη, τρίτη, κατηγορία. Λίγο περήφανος και λίγο τελώνης. Όταν μας συμφέρει, τελώνης, και τις άλλες ώρες φαρισαίος. Διαφορετική στάση όταν είμαστε από κάτω και διαφορετική όταν είμαστε από πάνω.
Δεν υπάρχει ταπεινοσχημία και ταπεινολογία. Είναι ώρα προσευχής. Ώρα ειλικρίνειας. Ό,τι έχεις μέσα σου αυτό βγάζεις. Είναι η πρωτόνοια.
Προσωπικά, με δημιουργεί μία λύπη η περίπτωση του φαρισαίου. Όλα τα κάνει. Εφαρμόζει τον Νόμο του Θεού. Είναι ελεήμων. Είναι «καλός» άνθρωπος. Όμως, τί την ήθελε την σύγκριση; Στον ναό, έτσι που ήταν επάνω σε λόφο ο ναός του Σολομώντος, στον λόφο Μορία, πήγε να προσευχηθεί. Και προσεύχεται. Προσευχήθηκε. Γιατί να πάρει τα μάτια του από τον Θεό, στον οποίο απευθυνόταν, και να κυτάξει γύρω του; Τον ένοιαζε δηλαδή τί γίνεται γύρω του. Τί κάνουν οι άλλοι. Και δεν βρήκε να χτυπήσει κάποιον όμοιο ή και ανώτερό του. Αλλά τον τελώνη. Φοβάμαι πως κρύβεται μεγάλη φιλαργυρία στα λόγια του φαρισαίου.
Ξέρουμε ότι υπήρχε μεγάλη κόντρα ανάμεσα στους σοφούς και μορφωμένους φαρισαίους και στους πλούσιους τελώνες. Και εδώ, ο φαρισαίος μας, βγάζει αυτήν την αντιπάθεια ακόμα και στην προσωπική προσευχή. Δεν είναι και τόσο απλή η αντίδραση του φαρισαίου προς τον τελώνη.
Όμως ο τελώνης ούτε καν σήκωνε τα μάτια του να δει γύρω του.
Γνώρισα ανθρώπους και από τις δύο κατηγορίες. Μορφωμένους και θρησκευάμενους να κάνουν τον έξυπνο, να έχουν άποψη, να ξεχωρίζουν από τους «άλλους».
(Λουκ. ιη’ 10-14)
11 ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο• ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης• 12 νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι.
13 καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων• ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ.
Η προσευχή και των δύο αρχίζει με τα ίδια λόγια. Αυτοί που μελετούν τα πράγματα, λένε ότι η προσευχή έχει τρία μέρη: δοξολογία – ευχαριστία, εξομολόγηση, αίτηση.
Ο φαρισαίος πήρε στάση προσευχής και άρχισε να λέει και να κυτάει γύρω του. Η προσευχή του φαρισαίου πληροί τους όρους της προσευχής. Λόγια πολλά. Δοξολογία: ο Θεός=ονομαστική κλητική, με δοξολογικό χαρακτήρα. ευχαριστία: ευχαριστώ σοι. εξομολόγηση: από την αντίθετη πλευρά της, σε σχέση με τους άλλους. Εδώ αρχίζει η λάθος στάση. Αλλά κρατάει τις δύο νήστιμες ημέρες της εβδομάδας. Αποδεκατεῖ=δίνει το 1/10 από τα κέρδη του.
Όλα όμως πάν χαμένα, αφού ασχολείται με τους άλλους. Και βέβαια αφού καταδικάζει τον ταλαίπωρο τον τελώνη.
Και η προσευχή του τελώνη αρχίζει με την ίδια δοξολογική φράση. Αλλά, δεν τον νοιάζει τίποτα άλλο. Δεν πήγε εκεί γιά να συγκριθεί με τους άλλους. Κρίνει και κατακρίνει μόνο τον εαυτό του. Δεν συγ-κρίνεται, κρίνει εαυτόν. Εξάλλου και η μέλλουσα κρίση θα είναι απόλυτα προσωπική.
Κλείνοντας θα ήθελα να σχολιάσω και το εξής. Η ζωή μας μέσα στην Εκκλησία δεν είναι ατομική μας υπόθεση. Κάθε πράξη μας, ακόμα και το παραμικρό νεύμα των ματιών μας, αντανακλά στο σύνολο του σώματος του Χριστού. Δεν υπάρχει το εγώ μου, παρά μόνο γιά να το κατακρίνω, και να επικαλούμαι το έλεος του Κυρίου. Έχω ευθύνη προς τον αδελφό μου, όχι γιά να τον κρίνω αλλά γιά να τον δικαιώσω.
Πόσο πιό γλυκά θα ήταν τα πράγματα με τον φαρισαίο, αν έλεγε: Κύριε, εγώ σε ξέρω, εγώ εφαρμόζω τον Νόμο σου. Σε πααρκαλώ, κάνε και αυτόν τον συν+άνθρωπό μου να σε γνωρίσει. Αυτόν να γνωρίσει εσένα, και εγώ να μάθω να προσεύχομαι με τον δικό του ταπεινό τρόπο!;
Είμαστε σκληροκάρδιοι. Η Οσία Σοφία της Κλεισούρας έλεγε: Τα λόγια μας γλυκά. Τραντάφυλλον το στόμα ς.
Πού είναι αυτοί οι άνθρωποι, να με διδάξουν πώς δεί και υπέρ ων χρή προσεύχεσθαι.
Και βέβαια, αδελφοί, η προσευχή είναι τέχνη. Τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών. Και κάθε τέχνη θέλει δάσκαλο. Δάσκαλο όχι από τα βιβλία, αλλά δάσκαλο από την πείρα. Πάσχοντα την προσευχή, παθόντα την προσευχή και μαθόντα την προσευχή. Και η σωστή προσευχή στηρίζεται σε πολύ προσοχή. Περισσότερη προσοχή και ακολουθάει η καλή προσευχή. Και όταν λέμε καλή προσευχή, μετράει και η ποσότητα.
προσοχή +ποσότητα=πιθανόν καλή προσευχή
Δόξα τω Θεώ, που μας έμαθε την προσευχή του Πάτερ ημών. Μέ έλεγε κάποιος ότι έλεγε παλαιότερα μέχρι και οχτακόσιες φορές την ημέρα το Πάτερ ημών. Και ύστερα η καρδιά γινόταν τριαντάφυλλο μοσχομύριστο. Χαιρόταν ο Γέροντας και βασίλευε η ειρήνη στην καρδιά μου. Καλή του ώρα.
Καλό Τριώδιο και Καλή Σαρακοστή, αδελφοί.